Ιδιαίτερα ισχυρή είναι η ανησυχία που έχει προκαλέσει η κρίση του κορωνοϊού σε διεθνές πλέον επίπεδο ενώ η ένταση των αναταράξεων σε οικονομία και κοινωνία δεν μπορεί, τουλάχιστον για την ώρα, να εκτιμηθεί. Η ελληνική κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια μετριασμού των επιπτώσεων του κορωνοϊού και περιορισμού του φαινομένου, έχει αναλάβει μια σειρά πρωτοβουλιών και έχει ανακοινώσει πακέτα μέτρων συνολικού ύψους 10 δισ. ευρώ, ενώ είναι βέβαιο πως θα απαιτηθούν περισσότερα κεφάλαια.
Η εξάπλωση της πανδημίας ανέτρεψε εξ ολοκλήρου τις προβλέψεις για το ΑΕΠ στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Οι τελευταίες εκτιμήσεις της Τραπέζης της Ελλάδος κάνουν λόγο για μηδενική μεγέθυνση (0%) το 2020, από 2,4% που ήταν η πρόβλεψη, με τον τουρισμό, το εμπόριο, την εστίαση, την ψυχαγωγία και τις μεταφορές να πλήττονται σε υψηλότερο βαθμό. Άλλοι αναλυτές ισχυρίζονται ότι είναι πιθανή η επιστροφή σε ύφεση, ανάλογα βέβαια και με τη χρονική διάρκεια των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας, αλλά και από το κατά πόσο τα τελευταία δύο τρίμηνα του έτους θα καταφέρουν να αντισταθμίσουν τις απώλειες των δύο πρώτων (Διάγραμμα 1). Το σίγουρο είναι πάντως πως όλοι οι φορείς πλέον αναγνωρίζουν το μέγεθος της τεράστιας αυτής πρόκλησης αλλά και τους κινδύνους που απορρέουν.
Πλέον αναστέλλεται στην ουσία η ισχύς του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης καθώς και η υποχρέωση της χώρας να πετύχει και φέτος πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ. Ωστόσο, η ευελιξία δεν πρέπει να συγχέεται με τη γενναιοδωρία.
Θετικά για την ελληνική οικονομία λειτούργησε η απόφαση της ΕΚΤ να συμπεριλάβει στο νέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (Quantitative Easing) τα ελληνικά χρεόγραφα καθώς και οι δηλώσεις τις επικεφαλής της ΕΚΤ, η οποία δεσμεύτηκε για χρήση του πλήρους δυναμικού των εργαλείων που διαθέτει η Κεντρική Τράπεζα. Ήδη οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων υποχώρησαν δραστικά μετά τις σχετικές εξαγγελίες, αλλά παραμένουν πολύ υψηλότερες (2,463%) από τις αντίστοιχες της 14ης Φεβρουαρίου 2020 (0,943%), οπότε και είχαν καταγραφεί οι χαμηλότερες από την έναρξη της κρίσης (Διάγραμμα 2).
Στο ίδιο πλαίσιο, ανοδικά κινήθηκε και την Παρασκευή 20 Μαρτίου ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ), ο οποίος ανέκαμψε μετά τα κυβερνητικά μέτρα, καλύπτοντας μικρό μέρος των απωλειών του τελευταίου διαστήματος (Διάγραμμα 3). Παρόμοια εικόνα και από το δείκτη S&P 500 (αποτυπώνει την πορεία των 500 μεγαλύτερων, βάσει αξίας, αμερικανικών εταιρειών που είναι εισηγμένες στο NYSE και στο NASDAQ), ο οποίος από το ιστορικό υψηλό των 3.381 μονάδων στα μέσα του περασμένου Φεβρουαρίου έπεσε στις 2.268 μονάδες το βράδυ της Παρασκευής 20 Μαρτίου.
Σε διεθνές επίπεδο, οι αναταράξεις στα χρηματιστήρια θα οδηγήσουν σε αρνητικές αποδόσεις των ομολόγων αρκετών χωρών, γεγονός που σε συνδυασμό με τη συνέχιση της ποσοτικής χαλάρωσης των Κεντρικών Τραπεζών για την ανακούφιση των συνεπειών της πανδημίας θα διατηρήσουν τα επιτόκια σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Οι εξελίξεις αυτές θα επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τα ασφαλιστικά ταμεία τα οποία καταγράφουν απώλειες τόσο από την υποχώρηση των αποδόσεων των ομολόγων όσο και από την πτώση των χρηματιστηρίων
Οι τιμές του πετρελαίου δέχονται ισχυρές πιέσεις (Διάγραμμα 4), γεγονός που απορρέει όχι μόνο από την πτώση της ζήτησης, λόγω της πανδημίας, αλλά και από με τον κλυδωνισμό της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Οι γεωπολιτικές εντάσεις που επιφέρουν ανοδικές πιέσεις στις διεθνείς τιμές πετρελαίου έχουν παραγκωνιστεί από την ένταση της συρρίκνωσης της ζήτησης και την αβεβαιότητα.
Οι αναμενόμενες ισχυρές αναταράξεις στη ζήτηση αναμένεται να πιέσουν καθοδικά τις τιμές, με τον πληθωρισμό να θεωρείται ήδη υποτονικός (0,4% στην Ελλάδα και 1,2% στην Ευρωζώνη το Φεβρουάριο), εντείνοντας τις ανησυχίες για νέο κύκλο αντιπληθωρισμού (Διάγραμμα 5).
Ιδιαίτερα ισχυρές είναι οι πιέσεις που αναμένεται να ασκηθούν στην αγορά εργασίας και συγκεκριμένα στην ανεργία (Διάγραμμα 6). Η ραγδαία συρρίκνωση της ζήτησης και το αναγκαστικό κλείσιμο των επιχειρήσεων λόγω της πανδημίας ωθεί τις επιχειρήσεις να περιορίσουν το κόστος με κάθε τρόπο. Ωστόσο, το δικαίωμα συμμετοχής στις ευεργετικές διατάξεις που ανακοίνωσε η κυβέρνηση θέτει ως προϋπόθεση τη διατήρηση των θέσεων εργασίας ενώ, οι όποιες απολύσεις από την 18η Μαρτίου θεωρούνται άκυρες. Παράλληλα, η συγκυρία δεν είναι ευνοϊκή καθώς καταγράφεται αύξηση κατά 1,9% των εγγεγραμμένων ανέργων το Φεβρουάριο του 2020 σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019 (στοιχεία ΟΑΕΔ).
Η πτώση του χρυσού κατά 10,4% από τις 09 Μαρτίου δεν προκαλεί έκπληξη αφού σε περιόδους κρίσης αποτελεί το πρώτο περιουσιακό στοιχείο που εκποιείται για την κάλυψη ζημιών.
Τα δεδομένα από το Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ , ο οποίος παρέχει εκ των προτέρων ενδείξεις για το τι συμβαίνει στην οικονομία του ιδιωτικού τομέα (στην Ελλάδα υπολογίζεται μόνο για τη μεταποίηση), είναι μάλλον αντιφατικά. Ο δείκτης ενισχύθηκε σε 56,2 το Φεβρουάριο του 2020, από 54,4 τον Ιανουάριο, φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 101 μηνών, εξαιτίας της τόνωσης της παραγωγής και των νέων παραγγελιών ενώ θετικά κινήθηκε και η απασχόληση. Αυτή η ένδειξη είναι εντείνει την ανησυχία με το κατά πόσο ο κλάδος είναι σε θέση να «διαβάσει» ικανοποιητικά τη συγκυρία.
Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Τειρεσία, οι ακάλυπτες επιταγές τον Ιανουάριο του 2020 ανήλθαν σε 843 τεμάχια αξίας 15.630.937 ευρώ και το Φεβρουάριο σε 660 τεμάχια αξίας 9.276.924 ευρώ. Σωρευτικά, το πρώτο δίμηνο του έτους οι ακάλυπτες επιταγές ανήλθαν σε 1.503 τεμάχια ύψους 24.907.861 ευρώ. Επίσης το τελευταίο δίμηνο οι απλήρωτες συναλλαγματικές ανήλθαν σε 2.674 τεμάχια συνολικής αξίας 5.197.292 ευρώ.
Διαγράμματα
Διάγραμμα 1: Εξέλιξη ΑΕΠ σε Ελλάδα και Ευρωζώνη (ανά τρίμηνο, σε %)
Διάγραμμα 2: Αποδόσεις ελληνικών δεκαετών ομολόγων τελευταίου τριμήνου (%)
Διάγραμμα 3: Εξέλιξη Γενικού Δείκτη Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών το τελευταίο τρίμηνο (μονάδες)
Διάγραμμα 4: Τιμές Αργού Πετρελαίου WTI (Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης σε $)
Διάγραμμα 5: Εξέλιξη Πληθωρισμού σε Ελλάδα και Ευρωζώνη κατά το τελευταίο έτος (%)
Διάγραμμα 6: Εξέλιξη ανεργίας σε Ελλάδα και Ευρωζώνη (μηνιαία στοιχεία σε %)